Yaşlıda depresyon belirtileri ve tedavi ilkeleri gençlerden biraz farklı olabilir.

Yaşlıda depresyon belirtileri

• Devamlı üzüngün, kederli ve moralsiz olma hali (iki hafta veya daha uzun süreli)
• İlgi azalması ve  isteksizlik
• Günlük temizlik ve bakımını aksatmak veya yapmama
• Eskiden zevk aldığı şeylerden artık zevk alamama, ağlama inleme
• Düşüncelerde yavaşlama ve  karar vermede güçlük
• Unutkanlık ve dikkatini toplayamama
• Parasal ve sağlık sorunlarında yersiz ve aşırı endişeler
• Sık ağlamalar ve aşırı duygulanmalar, alınganlık, aşırı ilgi isteme ve yalnızlık korkusu
• Kendini ümitsiz ve çaresiz hissetme
• Gelecekten beklentinin kaybolması. Gelecek ile ilgiliplan yapmama
• Kilo değişiklikleri, iştahsızlık veya nadiren iştah artması( kilo verme ya da aşırı alma)
• Yerinde duramama ve huzursuzluk
• Uyku bozukluğu ( azalması ya da aşırı yatma isteği)
• Tıbbi tedavilerini aksatmak, kesmek yaşama sevincini kaybetmek ve ölmek isteği
• Ağır depresyonda yemek ve içmekten kesilme yattığı ve ya oturduğu yerden kalkmama. Beslenme bozukluklarına bağlı aşırı kilo verme
• Bedeniyle aşırı ilgilenme, ve doktorların fiziksel bir neden bulamadığı çeşitli yakınmalar. (ağrılar, uyuşmalar, hazımsızlık, gaz ve geğirme, halsizlik)
• Doktor aksini söylediği halde önemsiz şikayetleri abartma kötüye yorma

Depresyonlu yaşlı  “kendimi iyi hissetmiyorum” veya “ halim yok” gibi bahaneler öne sürerek kendini günlük yaşam gereklilikleri ve sosyal hayattan geri çeker. Aynı nedenlerle, dış görünüşlerini ihmal etmeye başlar, günlük bakımını önemsemez, yıkanmaz. Beslenmesini veya gerekli ilaç kullanımını ihmal etmeğe başlar. 

Depresyonun da tıpkı diğer hastalıklar gibi değişik tipleri ve dereceleri vardır. Hafif depresyonda ve genellikle depresyon başlangıcında belirgini bir üzüntüsü yok gibi görünen  yaşlılarda, uyku bozukluğu, kilo kaybı, alınganlık, unutkanlık ya da sebepsiz fiziksel yakınmalar gibi belirtiler görülebilir. Bu bulgular klinik depresyon hastalığına bağlı olabileceği gibi başka bir  önemli hastalığın belirtileri olabilir. Bu konuda doğru tanıyı sadece deneyimli bir psikiyatrist koyabilir.

Depresyon tedavisi

   Yaşlı hastalar da depresyon tedavisi bazı incelikler ihtiva etmekle birlikte yaşlılar da tedaviden gençler kadar  yararlanırlar. İleri yaş depresyonu için son derece etkili tedavi yöntemleri vardır. Yaşlı depresyonu için uygulanan tedavi yöntemleri şunlardır:

• Psikoterapiler ( konuşma tedavisi)
• Antidepresan ilaçlar
• Şok tedavisi (elektro-konvulsif tedavi)

Psikoterapiler ; Depresyonun tedavisinde ilaçla beraber ya da ilaçsız olarak uygulanır ve iyileşme sürecine önemli bir katkıda bulunurlar. Bu tür tedavi genelde hafif ve orta depresyon vakalarında tek başına da kullanılabilir. Kısa dönemli psiloterapinin (10-20 hafta) birçok türünün depresyon tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmıştır. Genellikle haftada bir yapılan 45 dakikalık görüşmeler şeklinde uygulanır. Tek tek ya da bir grup kişi ile beraber olabilir. Tedaviyi yapan kişinin yaşlı tedavisi konusunda deneyimli birisi olması önemlidir.

Antidepresan ilaçlar; Beyind nöro-transmitter denilen maddelerin seviyesini değiştirerek etki ederler. Etki etmeleri için 2-3 haftalık bir süre geçmesi  gerekir. Mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Antidepresan ilaçların en az 6 ayla 1 yıl arası kullanılması gerekmektedir. Beklenen etki ilacın kullanımından en erken 3 hafta  hafta sonra ortaya çıkar. Bazen etkinin görülmesi için 45 gün geçmesi gerekebilir. Yaşlıda antidepresan ilaç kullanımında  düşük dozlar ile tedaviye başlanması ve gerekirse dozun arttırılması temel prensiptir. Yan etki profili kişiye uygun bir ilaç seçilmeli ve mümkünse başka bir psikotrop ilaç ile birlikte kullanımdan kaçınılmalıdır. Doktorun belirttiği doz kullanılarak belli bir süre sonunda şikayetlerde gerileme yoksa hasta doktoruna danışmalıdır. Yeni bir ilaç kullanımına geçilebilir. Antidepresan ilaçlar alışkanlık veya bağımlılık yapıcı değildir. Uyuşturucu grubuna dahil değildir. Depresyon tekrarlayan bir rahatsızlık olduğundan, yeni bir depresyon atağını önlemek için genelde iyileşmeden sonraki 6 ay daha ilaca devam etmek gerekebilir. Dozu atlamak veya belirtilenden fazla almak istenen bir durum olmamakla birlikte genelde önemli bir soruna yol açmaz . İyilik hali ortaya çıkınca tedavinin belirlenen süreden erken kesilmesi depresyonun tekrar ortaya çıkmasıyla sonuçlanmaktadır. Hatta, tedavinin ilk altı ayı içinde ilacı kesen hastaların çoğunda depresyon nüks etmektedir. Antidepresan ilaçları mutlaka psikiyatristlerle konuşarak ,onların seçtiği şekilde almanız ve bırakmanız gerekir. İstenmeyen bir yan etki gördüğünüzde yine doktorunuza danışarak ilaçları kesiniz.

Elektrokonvulsif terapi (Şok tedavisi); Gerçekte, ileri derecede depresyonun tedavisi için en emin, en hızlı, ve etkili yöntemlerden biridir. Hayat kurtarıcı olabilir. EKT genelde antidepresan ilaçlara cevap vermeyen veya ilaca toleransı olmayan veya depresif şikayetlerin ağırlığı nedeni ile hayati tehlikedeki hastalar için en iyi seçimdir. Yaşlılık döneminde depresyon bazen bunamanın semptomlarını taklit edebilir. Unutkanlık ve durgunluk şikayetlerinin ön olanda olduğu bu tabloya psödo demans (yalancı bunama) adı verilir. Bu durumdaki bir hastaya antidepresan ilaçlar verilmesi yerine elektro-konvulsif tedavi uygulamak daha doğru olur. Hastada demans hastalığı var ise bir düzelme beklenmez ama unutkanlığın sebebi depresyon ise belirgin bir iyileşme gözlenir.

Hastanın depresyonunu tedavi için en iyi yöntemi ,detaylı bir değerlendirmeden sonra doktoru belirleyebilir. Depresyonun tedavisi hem hasta hem de doktor açısından sabır ve süreklilik gerektirmektedir. Bazen, tam bir iyileşmeden önce birkaç değişik tedavi yöntemi uygulanması gerekebilir.

Dr. M. Reha Bayar