Sosyal fobi tedavisinde farmakolojik ve psikolojik tedaviler kullanılmaktadır. Her iki yönteminde etkinlikleri kanıtlanmıştır. Birlikte kullanılmalarının tedavi etkinliği arttırdığı şeklinde yaygın bir kanı vardır. Sosyal fobide tedavi yönteminin seçilmesi hastaya ve hastalık özelliklerine göre yapılmalıdır. İlaç kullanmak konusunda önyargıları olan hastada ilk seçenek psikolojik yaklaşım olmalıdır.
Topluluk önünde konuşma korkusu olan bir hastanın eğer bu durumla karşılaşma olasılığı çok yoğun değilse böyle bir durum öncesinde tek doz betabloker veya benzodiazepin tedavisi yeterli olabilir. Betabloker ilaçlar tedavide yaygın olarak kullanılmışlardır. Karşılaştırmalı çalışmalarda etkinlikleri hakkında çelişkili sonuçlar olmakla beraber sempatik tonusun arttığı aşırı uyarılmışlıkla ilgili periferik şikayetlerin azaltılmasında kullanılmaktadırlar. Performans gerektiren durumlarda bir saat önce alınan 20-80 mg. propranolol hastalar tarafından etkili bulunmaktadır.
Benzodiazepinler sosyal fobide etkinlikleri kanıtlanmış ilaçlardır. Etkileri kalıcı değildir. Anksiyete hastalarının madde kullanım bozukluklarına yatkınlıkları göz önüne alınarak kısa süreli kullanımları önerilir.Buspiron tedavide etkin olduğu belirtilen bir diğer seçenektir. Öfori oluşturmadığı için kötü kullanımı gelişmez. Etkisinin geç ortaya çıktığı unutulmamalıdır.
Monoamin oksidaz inhibitörleri tedavide etkinlikleri kanıtlanmış ilaçlardır. Fenelzin tedavide başarı ile kullanılan bir ilaç olmakla birlikte kullanma protokolündeki zorluklar kullanımını kısıtlamaktadır. Moklobemid geri dönüşümlü bir MAO inhibitörüdür. Tedavide etkilidir ve kullanımı daha az kısıtlama gerektirdiği için daha kolaydır.
Günümüzde en yaygın kullanımı olan ilaç gurubu SSRI olarak kısaltılan seçici serotonin geri alım inhibitörleridir. Yan etkilerinin azlığı ve bağımlılık risklerinin olmaması nedeniyle sosyal fobide geniş kullanım alanı bulmuşlardır. Seçici serotonin noradrenalin geri alım inhibitörleri (SSNRI) ve dopaminerjik geri alımı engelleyen bupropion da tedavide yeni kullanılan ilaçlardır.
Sosyal fobi tedavisinde kullanılan psikolojik tedavi yöntemleri:
- Sosyal beceri kazandırma eğitimi
- İnvivo ve invitro yüzleştirme
- Bilişsel yeniden yapılandırma
Yüzleştirme ve bilişsel yeniden yapılandırma kombinasyonu olarak sıralanabilir.
Tedavide hangi yöntemin kullanılacağı ve ya hangi kombinasyonların seçileceği hastaya göre değişiklik gösterebilir. Hastaya göre tedavi planlanmasının önemi unutulmamalıdır.
Prof. M. Reha Bayar